اعتراض دانش‌آموزان دبستانی به آلودگی هوا

کم کم آلودگی هوا در مشهد به امر عادی تبدیل می‌شود. در همین یکی دو ماه گذشته چندبار هوای شهرمان به طور وحشتناکی با آلودگی مواجه بوده به طوری که چشم، چشم را نمی‌دید، مدارس و کلاس‌های آموزشی تعطیل شدند و ادارات دولتی هم با دو ساعت تأخیر کارشان را پی گرفتند. دانش‌آموزان دبستان پسرانه فطرت در محله جاهدشهر روز بعد از تعطیلی، پلاکارد‌هایی به‌دست گرفتند تا اعتراضشان را به آلودگی هوا نشان دهند.

آن‌ها شعار سر دادند که: «نفس‌کشیدن حق ماست»، «آلودگی پشت دره، سلامتی در خطره»، «من هوای پاک می‌خواهم تا نفس بکشم» و... بعد هم از زبان قلب و ریه‌مان سرود خواندند و گلایه کردند و بلافاصله هم خودشان درقالب همان سرود از زبان شهردار، جواب قلب و ریه را دادند. دانش‌آموزان کوچک‌تر نیز زبان نقاشی را برای بیان گلایه‌شان از آلودگی هوا برگزیدند و در کلاسی، مشغول کشیدن نقاشی شدند.

مراسم خوبی بود. حداقل کارایی برگزاری چنین مراسم نمادینی در هفته هوای پاک، ساختن تصویری از اهمیت حفظ منابع ملی و مصرف بهینه انرژی در ذهن بچه‌هاست، اما بیم گرفتار شدن در شعار‌ها آن‌هم از کودکی، موضوعی بود که از همان ابتدای برنامه با ذهنمان کشتی می‌گرفت تااینکه درنهایت به لطف مدیر مدرسه، فضایی فراهم شد تا دانش‌آموزان با حرف‌های صادقانه‌شان، ما را به جواب برسانند.

ما پاسخ‌ها را حفظیم

دو نفرشان کاغذی به‌دست گرفته‌اند و تلاش می‌کنند جملاتی را که پیش از این مربی بهداشت به آنان آموزش داده است، ازبر کنند و هنگام مصاحبه تحویلمان دهند.
«آلودگی هوا ناشی از دود ماشین‌ها و کارخانه‌هاست. برای بهبودش باید کمتر از وسیله نقلیه شخصی استفاده کنیم.» این‌ها جملاتی است که یکی از بچه‌ها مدام با خود تکرار می‌کند و موجب خنده‌مان می‌شود. گویی دارند خودشان را برای امتحان آماده می‌کنند؛ البته بیراه هم نیست.

انگار همه ما پاسخ‌های مقابله با آلودگی هوا را ازبریم و راه از بین بردنش را هم حفظیم، اما هنوز از مرحله حفظیات فراتر نرفته و امتحان را آغاز نکرده‌ایم! واقعا چقدر این پاسخ‌ها را به‌کار می‌بندیم؟ راه دور نمی‌روم و از خودم شروع می‌کنم. روز تهیه گزارش آلودگی هوا با ماشین به محل گزارش رفتم، درحالی‌که شاید اگر پیاده می‌رفتم، بیشتر از یک ربع راه نبود.

حال من چگونه می‌توانم از کودکان ده‌ساله توقع داشته باشم که برای حفظ هوای پاک تلاش کنند؟ انگار من هم درگیر شعار شده‌ام. شاید بهترین جوابی که ذهنم را مجاب کند، این باشد که همین اقدامات نمادین هم بهتر از منفعل بودن است. باید آن‌قدر حرفش زده شود تا بالاخره باورمان شود که شهرمان مریض است و باید برای درمانش به فکر راه چاره باشیم و برای آغاز زنجیره درمان، چه جایی بهتر از مدرسه؟ جایی که قرار است مدیران و شهروندانِ فردا را تربیت کند.

تعطیلی برای آلودگی هوا را دوست نداریم

بررسی‌ها نشان داده است کودکان و سال‌خوردگان، دو گروه آسیب‌پذیر در برابرآلودگی هوا هستند و در این میان، کودکان صدمات بیشتری را در هنگام مواجهه با هوای آلوده تحمل می‌کنند؛ چراکه تعداد تنفس آنان بیشتر است و درنتیجه میزان آلاینده‌های بیشتری را وارد سیستم تنفسی خود می‌کنند.

در گزارش پیش‌رو نظر «شایان آقامیر» و «پوریا سیدی»، دانش‌آموزان کلاس سوم و «امیررضا اکبری» و «فؤاد جویا»، دانش‌آموزان کلاس ششمِ دبستان پسرانه فطرت را درباره آلودگی هوا و راهکار‌های پیشنهادی برای مقابله با آن جویا شدیم. هرکدام از بچه‌ها به هر سوالی که دوست داشتند، جواب دادند و برخی سوال‌ها را نیز همه با هم پاسخ دادند. در ادامه، صحبت‌های ما را با زبان کودکانه بخوانید.  

گپ و گفتی با دانش آموزان

دیروز چرا تعطیل بودین؟
به‌خاطر آلودگی هوا.

آلودگی هوا یعنی چی؟
یعنی هوا پر شده از دود ماشین‌ها و کارخونه‌ها.

باید چه‌کار کنیم که هوا آلوده نشه؟
باید ماشین‌ها رو هر سال معاینه فنی ببریم. به‌جای ماشین شخصی از وسایل حمل‌ونقل عمومی مثل مترو و اتوبوس استفاده کنیم. کارخونه‌ها رو بیرون شهر ببریم. با ماشین مامان و بابا‌ها نیایم مدرسه و به‌جاش پیاده و با دوچرخه بیایم.

شما الان با چی میاین مدرسه؟
بابام منو می‌رسونه.  

پس چرا خودت عمل نمی‌کنی؟
چون صبح‌ها هوا سرده و مامانم نمی‌ذاره.

با دوچرخه چی؟
مطمئنم که مامانم اجازه نمی‌ده.

چرا؟‌
می‌ترسن. می‌گن زمین می‌خورین.

خونه‌تون کجاست؟
اون سمت پارک نیایش.

وقتی اعلام می‌شه که هوا آلوده است، از پدر و مادرتون می‌خواین که شما رو با ماشین نبرن؟
نه، صبح خسته‌ایم و هوا هم سرده. سخته پیاده بیایم.

اگه همه مثل شما فکر کنن، تکلیف هوای شهرمون چی می‌شه؟
فکر کنم همش مدارس تعطیل بشه.

خب، پس بهتره. دیگه امتحان هم نمی‌دین.
نه، خوب نیست بیست‌وچهارساعته خونه باشیم. حوصله‌مون سر می‌ره. تازه اگه مدرسه تعطیل بشه، نمی‌تونیم درس بخونیم و وقتی بزرگ شدیم، هیچ‌کاره می‌شیم!

می‌خواین وقتی بزرگ شدین، چه‌کاره بشین؟
دکتر، مهندس.

تجویزی هم برای آلودگی هوا دارین؟
باید وقتی هوا آلوده است، تو خونه بمونیم و نریم بیرون بازی کنیم.

وقتی هوا آلوده است، چی باید بخوریم؟
لبنیات زیاد باید بخوریم.

از کی یاد گرفتین؟
از برگه‌ای که خوندیم.

دیگه چی باید بخوریم؟
تو برگه فقط نوشته بود لبنیات.

حالا راهکارتون برای مواقع آلودگی هوا چیه؟
باید مدرسه‌ها تعطیل بشه.

چرا؟
چون دود سرویس‌هایی که بچه‌ها رو میارن مدرسه و مامان و بابا‌هایی که با ماشین، بچه‌هاشون رو میارن مدرسه، کمتر می‌شه. می‌دونین که کلی دانش‌آموز داریم تو شهر که اگه همه نرن مدرسه، دیگه هوا آلوده نمی‌شه.

یعنی این تعطیلی‌ها به‌خاطر سلامتی خود بچه‌ها نیست؟
چرا، برای بچه‌ها هم تنفسِ هوای آلوده، ضرر داره.

چه بیماری‌هایی ممکنه بگیرین؟
سکته قلبی، سکته مغزی و مشکلات ریوی.

روزی که به‌خاطر آلودگی هوا تعطیل می‌شین، چه‌کار می‌کنین؟
تلویزیون نگاه می‌کنیم. می‌ریم بیرون با بچه‌ها فوتبال بازی می‌کنیم. مشقامون رو می‌نویسیم.

تو هوای آلوده فوتبال بازی می‌کنین، براتون ضرر نداره؟
چرا. دیروز داشتم می‌دویدم، نفسم گرفت.

کسی نگفت نرو بیرون، هوا آلوده است؟
چرا مامانم گفت نرو، ولی گوش نکردم. حوصله‌ام سر می‌رفت.

تابه‌حال بیشتر به‌خاطر بارش برف، تعطیل شدین یا آلودگی هوا؟
آلودگی هوا.

تعطیلی برای کدوم یکی بهتره؟
برف بهتره.

چرا؟
چون برف، هوا رو پاک می‌کنه و می‌ریم برف‌بازی می‌کنیم.

آلودگی هوا راحت‌تر نیست؟ می‌تونین راحت برین بیرون، بازی کنین.
نه، هوای پاک حق همه ماست. اگر هوا آلوده باشه، بیماری تنفسی می‌گیریم.

برای شما واقعا مهمه که هوا آلوده نشه؟
بله، مهمه.

فکر می‌کنین وقتی شما بزرگ شدین، آلودگی هوا بیشتر می‌شه یا کمتر؟
ان‌شاءا... که کمتر می‌شه؛ البته بستگی به هوا داره.

شما بزرگ شدین، چه‌کار می‌کنین که آلودگی هوا کمتر بشه؟
با ماشین شخصیم بیرون نمی‌رم.

شعار ندین دیگه. شما الان دانش‌آموزین، با ماشین شخصی میاین مدرسه، دکتر بشین که دیگه عمرا پیاده برین سر کار.
(بچه‌ها همگی می‌خندند.)

اگر شهردار بشین، چه‌کار می‌کنین برای کم شدن آلودگی هوا؟
به مردم می‌گیم زیاد با ماشین شخصی بیرون نرن، کارخونه‌ها رو می‌بریم بیرون شهر. مترو رو تو شهر زیاد می‌کنیم.

خب، الان شهردار به شما می‌گه با ماشین نرین بیرون، شما چقدر گوش می‌کنین؟
اگه اتوبوس باشه، با اتوبوس می‌ریم.

با پدر و مادرهاتون هم درباره آلودگی هوا صحبت می‌کنید؟
نه. ما اصلا به آلودگی هوا فکر نمی‌کنیم، این‌قدر خودمون کار داریم.

به چی فکر می‌کنین؟
به درسامون، به بازی.

چرا براتون آلودگی هوا مهم نیست؟ اگه شما بزرگ شدین و دیگه هیچ هوایی برای نفس کشیدن نبود و همش مجبور بودین با ماسک راه برین، چی؟
خب، بله. باید به باباهامون بگیم اگه خودشون تنها خواستن جایی برن، با مترو و اتوبوس برن.

ولی اگه شما رو خواستن جایی ببرن، با ماشین برن؟
خب، اگه زیاد باشیم که باید با ماشین بریم دیگه. همه که نمی‌تونیم با اتوبوس بریم.

چقدر دوچرخه‌سواری می‌کنین؟
روزی یک ساعت تو حیاط خونه، بازی می‌کنیم.

با دوستاتون هم درباره آلودگی هوا صحبت می‌کنین؟
بله. می‌گیم که تعطیل شدیم.

می‌دونین کاغذ هم زیاد مصرف کنین، باعث می‌شه هوا آلوده بشه؟
بله؛ هر درختی اکسیژن تولید می‌کنه. وقتی کاغذ حروم کنیم، باید درخت قطع بشه تا باز کاغذ درست بشه، پس نباید کاغذ‌ها رو حروم کنیم.

حالا واقعا کاغذ حروم نمی‌کنین؟
نه دیگه، وقتی  دفترمون خیلی پر شده باشه، می‌ندازیم سطل آشغال.

سطل آشغال یا بازیافت؟
بازیافت؛ ما تو خونه‌مون سطل جدا برای بازیافت داریم.

درخت هم تابه‌حال کاشتین؟
بله، درخت سیب کاشتم. تو باغچه خونه‌مون.

می‌دونستین برق هم  باعث آلودگی هوا می‌شه؟
نه، نمی‌دونستیم.

وقتی زیاد برق مصرف کنین، کارخونه‌ها مجبور می‌شن بیشتر کار کنن. حالا چقدر حواستون به مصرف برق هست؟ اینکه لامپ رو پشت‌سرتون خاموش کنین؟
وقتی مامانمون داره جاروبرقی می‌کشه، ما دیگه تلویزیون رو روشن نمی‌کنیم. لامپ اتاق‌ها رو هم وقتی کار نداریم، خاموش می‌کنیم.

فکر می‌کنین شهر در زمان بزرگ شدن شما چقدر با امروز فرق می‌کنه؟
یا آلوده‌تر می‌شه یا بهتر. شاید ماشین‌ها بیشتر بشن و آلوده‌تر بشه یا اینکه ماشین‌ها، برقی و پرنده بشن و هوا تمیزتر بشه.

دوست دارین کدوم‌یکی بشه؟
دوست داریم هوا پاک باشه. کسی با ماسک نیاد بیرون. بچه‌ها بتونن برن تو حیاط، بازی کنن. ماشین‌ها برقی بشن. ماشین‌ها باید با نور خورشید کار کنن.

سوال آخر اینکه به‌نظرتون آیا کار درستی می‌کنن که وقتی هوا آلوده است، مدارس رو تعطیل می‌کنن؟
بله درسته؛ چون سرویس‌های مدارس، هوای شهر رو آلوده می‌کنن.

* این گزارش پنج شنبه، ۲۸ دی ۹۶ در شماره ۲۲۲ شهرآرامحله منطقه ۱۲ چاپ شده است.